Giấc ngủ hàng ngày đối với mỗi người là vô cùng quan trọng

Vì sao rối loạn giấc ngủ?

Xã hội càng hiện đại thì sự rối loạn giấc ngủ (RLGN) càng thường gặp. Có nhiều nguyên nhân gây RLGN, nhưng có thể chia thành 2 nhóm chính là RLGN do sinh hoạt và RLGN do nguyên nhân thực thể.

Ở nhóm RLGN do thói quen sinh hoạt, bao gồm hút thuốc, uống nhiều cà phê, do ăn tối quá no với nhiều chất béo, người bị loạn lịch sinh hoạt trong ngày (như làm việc theo ca trong thời gian dài), có thói quen thức quá khuya, thay đổi múi giờ, căng thẳng lo âu…

RLGN do nguyên nhân thực thể bao gồm các bệnh lý như đau (đau đầu, đau do kích thích thần kinh, đau trong bệnh xương khớp…), bệnh mạn tính (như tăng huyết áp, viêm loét dạ dày tá tràng), trầm cảm. Một số thuốc cũng gây ra tình trạng RLGN như thuốc giảm đau chứa cafein, thuốc corticoid, thuốc lợi tiểu… Ngoài ra, chu kỳ thức ngủ cũng thay đổi dần theo tuổi tác. Người cao tuổi, thời gian ngủ sẽ ít dần, có khuynh hướng ngủ muộn hơn và thức dậy sớm hơn. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng nhất là chất lượng của giấc ngủ, sau khi ngủ dậy phải cảm thấy tinh thần sảng khoái, phấn chấn, thích làm việc…

RLGN ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe

Nếu một người kéo dài sự thiếu ngủ thì sẽ ảnh hưởng rất nhiều tới hoạt động về thể chất cũng như tinh thần. Bởi giấc ngủ là một quá trình tích cực dưới sự kiểm soát của vỏ não và là một phần cơ bản của đời sống con người hàng ngày. Do đó sau mỗi giấc ngủ tinh thần của chúng ta được sảng khoái hơn, chức năng hoạt động của các cơ quan thần kinh được phục hồi. Như vậy giấc ngủ có tác dụng bảo vệ vỏ não và hệ thần kinh của con người, nâng cao sức khỏe, chống suy nhược và lão hóa.

Chất lượng giấc ngủ tốt và ngủ đủ sẽ bảo đảm khôi phục chức năng sinh lý của vỏ não càng cao, giúp cho các cơ quan khác trong cơ thể như tuần hoàn, hô hấp, tiêu hóa, tiết niệu hoạt động tốt. Một người bình thường cần ngủ đủ 8 giờ mỗi ngày, với trẻ em cần ngủ nhiều hơn thế.

RLGN sẽ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của chúng ta. Ở lứa tuổi học sinh, vì lý do nào đó (học bài quá khuya hoặc ham chơi điện tử quên cả giấc ngủ) mà tạo thành thói quen ngủ ít, ngủ không đều dẫn đến RLGN triền miên sẽ dẫn tới hậu quả khó lường là mất tập trung ban ngày dẫn tới không học được, rối loạn trầm cảm. Ở người lớn sẽ gây giảm hiệu quả lao động…

Ngoài ra, RLGN có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng về sức khoẻ, dẫn tới hoặc làm nặng thêm các rối loạn nội khoa, thần kinh khác làm giảm khả năng tập trung cũng như khả năng làm việc, gây rối loạn điều chỉnh cảm xúc, suy giảm chức năng sinh lý…

Một số thể loại rối loạn giấc ngủ cần lưu ý

Mất ngủ (khó bắt đầu và duy trì giấc ngủ): Đây không phải là một bệnh mà là một triệu chứng của nhiều bệnh. Biểu hiện RLGN gồm sự kéo dài thời gian tiềm tàng trước khi ngủ, thức giấc ban đêm nhiều lần hoặc thức tỉnh sớm vào buổi sáng. Khi giấc ngủ không hồi phục, kéo dài sẽ gây ra các khó chịu như mệt mỏi, lơ mơ, mất tập trung, hay quên.

Hội chứng ngưng thở khi ngủ: Là tình trạng nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng, đặc trưng bởi các giai đoạn tắc nghẽn đường hô hấp trên tái đi tái lại, thường kèm ngáy, rối loạn giấc ngủ và giảm bão hoà ôxy về đêm gây mệt mỏi và ngủ ngày mạn tính. Ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn thường xảy ra ở người béo, cổ ngắn, có liên quan đến nguy cơ làm tăng bệnh lý tim mạch và đột quỵ não.

Ngủ rũ: là một rối loạn đặc trưng của buồn ngủ quá mức, thường liên quan đến cơn mất trương lực và các hiện tượng khác như liệt trong khi ngủ và ảo giác khi ngủ thiếp, thường xảy ra ở tuổi 20 – 30 ở cả hai giới như nhau. Trong giai đoạn sớm của ngủ rũ, triệu chứng chính là buồn ngủ quá mức ban ngày, khuynh hướng ngủ không phù hợp có thể xảy ra từ từ hay đột ngột trong các tình huống như đang lái xe, đang trò chuyện hay khi đang ăn. Cơn mất trương lực thường xảy ra trong giai đoạn muộn của bệnh, bệnh nhân có thể đột ngột ngã. Một triệu chứng khác là liệt khi ngủ (bóng đè), khiến bệnh nhân ngủ mê mệt, khi tỉnh dậy cảm thấy mệt nhọc, nặng nề. Cần phải lưu ý các triệu chứng trên để khám chuyên khoa vì có thể đây là triệu chứng của một bệnh lý thực thể trong não như u vùng não thất ba và thân não trên hoặc sau chấn thương sọ não, viêm não. Đây là thể bệnh ít gặp, nhưng ảnh hưởng của nó đối với cuộc sống bệnh nhân có thể nghiêm trọng và nếu không chẩn đoán điều trị đúng có thể gây tàn tật và nguy hiểm cho bệnh nhân và những người xung quanh.

Những cách khắc phục tình trạng rối loạn giấc ngủ

Phần lớn các RLGN có thể điều trị được nếu được chẩn đoán và can thiệp sớm, biết phối hợp giữa thuốc và các liệu pháp điều trị tổng hợp khác. Vì vậy, bệnh nhân cần đến gặp các bác sĩ chuyên khoa thần kinh để được khám và tư vấn về điều trị rối loạn giấc ngủ.

Khi mắc phải chứng khó ngủ thì phải giảm tối thiểu các kích thích của ngoại cảnh cũng như nội tại lên hệ thần kinh trong lúc ngủ. Điều quan trọng nhất là phải tránh tiếng ồn và ánh sáng vì chúng dễ gây thức giấc. Ngoài ra, các yếu tố khác như ăn quá no, quần áo quá chật, nằm sai tư thế, nơi ngủ bẩn chật và không thông thoáng đều gây tác hại xấu đến giấc ngủ.

Thời gian thức – ngủ luôn xen kẽ nhau, tạo nên một nhịp điệu hài hòa, tự nhiên. Đây là một nhịp điệu sinh học quan trọng nhất của cơ thể, vì vậy việc chăm sóc giấc ngủ cần hết sức được chú ý và quan tâm đúng mức. Bằng cách thay đổi hành vi nhận thức, lối sống, những hoạt động hàng ngày cải thiện giấc ngủ như tắm nóng, tập thể dục, loại bỏ rượu, chất kích thích cafe, tập hít thở, thư giãn, tập yoga. Giảm cân, nằm ngủ tư thế nghiêng tránh tụt lưỡi gây tắc nghẽn đường thở.

Ngoài ra,  nên sử dụng các loại thảo dược có tác dụng cải thiện giấc ngủ rất tốt như Nữ lang, củ Bình vôi, Vông nem, Tâm sen, Toan táo nhân. Việc sử dụng các thảo dược trong điều trị mất ngủ mang đến giấc ngủ tự nhiên, bền vững, đặc biệt không gây ra tác dụng phụ cho người bệnh. Vì vậy, đây là giải pháp được các chuyên gia khuyên dùng trong điều trị mất ngủ hiện nay.

RLGN là một biểu hiện thường gặp, tiên lượng thường là tốt nếu chẩn đoán và điều trị sớm đúng. Các bệnh nhân khi có biểu hiện của rối loạn giấc ngủ cần được đến các bác sĩ nội khoa hoặc chuyên khoa thần kinh để được tư vấn, hướng dẫn làm các xét nghiệm đặc hiệu giúp cải thiện triệu chứng cho bệnh nhân tốt, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Vậy rối loạn giấc ngủ là gì? Các dạng rối loạn giấc ngủ thường gặp, nguyên nhân, triệu chứng và giải pháp khắc phục như thế nào? Tất cả sẽ được tháo gỡ qua bài chia sẻ dưới đây của các chuyên gia.

Rối loạn giấc ngủ là bệnh gì?

Rối loạn giấc ngủ là tình trạng rối loạn sức khỏe làm thay đổi giấc ngủ của bạn. Bệnh có 3 hình thức chính là mất ngủ, ngủ nhiều và rối loạn nhịp thức, ngủ. Dưới những áp lực của cuộc sống hiện đại, chứng rối loạn giấc ngủ dần trở thành một căn bệnh phổ biến.

Theo thống kê từ các chuyên gia Nội thần kinh, số lượng người đến thăm khám vì tình trạng mất ngủ đang ngày càng gia tăng và có xu hướng trẻ hóa (khoảng 25% trong độ tuổi 18-30 tuổi).

Các dạng rối loạn giấc ngủ thường gặp

Dựa vào nguyên nhân, triệu chứng và khả năng tác động đến tâm lý của người bệnh mà rối loạn giấc ngủ được phân thành nhiều dạng như:

1. Mất ngủ: Mất ngủ (tiếng Anh là Insomnia) là một rối loạn giấc ngủ thường gặp. Cụ thể, người bệnh thường có giấc ngủ kém về số lượng (thiếu ngủ, ngủ không đủ giấc) và chất lượng (khó ngủ, tỉnh dậy nhiều lần, giấc ngủ không sâu, có nhiều ác mộng…). Dẫn đến tình trạng thiếu năng lượng, giảm tập trung, mệt mỏi, đau đầu vào ngày hôm sau và nhiều hệ lụy sức khỏe (suy giảm trí nhớ, bệnh tim mạch, rối loạn tâm sinh lý) …Có 3 dạng mất ngủ thường gặp:

• Mất ngủ cấp tính (tạm thời):

Là tình trạng mất ngủ xuất hiện trong vài đêm hoặc một vài tuần. Đây là dạng rối loạn giấc ngủ thường gặp nhất và chiếm khoảng 30-40% dân số.

Có nhiều nguyên nhân làm mắc chứng mất ngủ tạm thời như những biến cố trong cuộc sống như làm ăn thua lỗ, mất người thân, đau buồn chuyện tình cảm; sinh hoạt thiếu điều độ như ngủ trưa nhiều; áp lực lớn từ công việc, cuộc sống, dùng nhiều chất kích thích trước khi ngủ; không gian ngủ không thoải mái; ảnh hưởng từ một số bệnh lý cấp tính đau răng, đau bụng, ho, sốt…

• Mất ngủ thứ phát do bệnh tâm thần hay thực thể gây ra

Mất ngủ thứ phát do bệnh tâm thần bao gồm tất cả những rối loạn tâm thần có thể dẫn đến mất ngủ, theo thống kê có đến 30 – 60% trường hợp mất ngủ có nguyên nhân từ các rối loạn tâm thần gồm:

– Rối loạn trầm cảm: Mất ngủ vào sáng sớm (thường dậy vào lúc 3 – 4 giờ sáng) và sau đó không ngủ lại được.

– Mất ngủ hoàn toàn do cơn hưng cảm hay trạng thái hoang tưởng, lú lẫn: là rối loạn chu trình thức – ngủ, dẫn đến tình trạng kích động ban đêm và mất ngủ.

– Rối loạn lo âu: Khó đi vào giai đoạn ru giấc ngủ.

– Mất ngủ mãn tính: Là tình trạng kéo dài trên 1 tháng và thường người bệnh chỉ ngủ được 3-4 tiếng/ ngày, có thể mất từ 30 phút đến 1 tiếng mới có thể ngủ được nhưng chất lượng giấc ngủ kém và hay bị tỉnh giấc giữa chừng.

– Mất ngủ thứ phát thực thể: rất nhiều bệnh có thể đưa đến tình trạng mất ngủ như các bệnh lý xương khớp, các bệnh lý tiêu hóa (loét dạ dày, viêm dạ dày, loét dạ dày…), các bệnh đường tiết niệu (viêm tuyến tiền liệt, u tiền liệt tuyến, tiểu rắt, tiểu buốt), các bệnh nội tiết (tiểu đường, cường giáp), các bệnh lý tim mạch và hô hấp (viêm phế quản, hen suyễn), các bệnh lý thần kinh như: tai biến mạch máu não, suy giảm trí sơ, sa sút trí tuệ, bệnh Parkinson, Alzheimer…

Ngoài ra, mất ngủ thứ phát thực thể cũng có thể do dùng thuốc như Theophylline, Corticoid, thuốc chống trầm cảm tác dụng kích thích, các thuốc ngủ dùng trong thời gian dài và thường xuyên lạm dụng chất kích thích như Cafe, thuốc lá, amphetamine, cocaine…

• Mất ngủ mãn tính tiên phát

Đây là loại mất ngủ mà phần lớn các trường hợp không tìm được nguyên nhân cụ thể về bệnh tâm thần hay bệnh thực thể nào. Mất ngủ tiên phát được đặc trưng bởi hai dấu hiệu là khó đi vào giấc ngủ và hay thức giấc. Thông thường, người ta phân biệt ra 2 loại sau:

– Mất ngủ vô căn tiến triển từ tuổi ấu thơ: Nguyên nhân có thể từ những sự kiện, cú sốc tâm lý mà tuổi thơ phải chứng kiến và ảnh hưởng đến bây giờ gây ra tình trạng mất ngủ.

– Mất ngủ tâm sinh lý: Trường hợp mất ngủ này được hình thành từ nguyên nhân tâm lý sợ giấc ngủ được lặp đi lặp. Có thể do giấc mơ, ác mộng hoặc ảo giác khiến người bệnh né tránh giấc ngủ.

2. Rối loạn tỉnh táo và ngủ nhiều

Biểu hiện của dạng này gồm ngủ nhiều, buồn ngủ, ngủ gà ngủ gật trong ngày. Trái ngược với mất ngủ, dạng rối loạn này thường khó nhận biết và không được quan tâm nên gây khó khăn trong việc chẩn đoán và điều trị.

3. Hội chứng ngưng thở trong giấc ngủ

Tình trạng này xảy ra khi người bệnh ngáy lớn lên rồi ngưng thở vài phút trong lúc ngủ và thường lặp lại khoảng 5 lần trong 1 giờ. Ngoài ra, người bệnh còn có các biểu hiện khác như tiểu nhiều trong đêm, gặp ác mộng, đau đầu, ngủ dậy có cảm giác mệt mỏi và buồn ngủ, mất tập trung… Bệnh thường gặp ở những nam giới trung niên, thừa cân, béo phì…

4. Ngủ nhiều do thiếu ngủ

Trường hợp này liên quan đến những người làm việc quá nhiều, làm việc ban đêm, do chăm sóc người thân bị ốm, người mới sinh con… người bệnh với các biểu hiện như ngủ li bì khó thức dậy, ngủ gập trong ngày, khó tập trung chú ý, người mệt mỏi, cảm giác bồn chồn, dễ cáu gắt…

5. Ngủ nhiều do thuốc

Một số loại thuốc có thể dẫn đến tình trạng ngủ nhiều, ngủ li bì nhưng không đạt được chất lượng giấc ngủ như thuốc an thần, thuốc ngủ, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc điều chỉnh khí sắc, thuốc chống động kinh, thuốc kháng dị ứng, thuốc giãn cơ…

6. Chứng ngủ rũ

Tình trạng này khiến người bệnh có cảm giác vô cùng buồn ngủ vào ban ngày, họ sẽ cảm thấy vô cùng mệt mỏi và ngủ thiếp đi mà không hay biết cũng không thể cưỡng lại được.

7. Hội chứng tay chân không yên

Còn được gọi là bệnh Willis-Ekbom – một loại rối loạn chuyển động khi ngủ, hội chứng tay chân không yên gây ra cảm giác khó chịu, buồn chồn và thôi thúc người bệnh phải đứng lên di chuyển, vận động khi đang cố gắng chìm vào giấc ngủ sâu.

Nguyên nhân của rối loạn giấc ngủ

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra bệnh rối loạn giấc ngủ tùy thuộc vào từng dạng bệnh cụ thể, nhưng nhìn chung rối loạn giấc ngủ xuất phát từ một số nguyên nhân như:

– Stress trong công việc và cuộc sống: lo âu, mệt mỏi, suy nghĩ nhiều về công việc, chuyện tình cảm, gia đình… là nguyên nhân phổ biến nhất. Người trẻ là đối tượng chính dễ gặp phải tình trạng này.

– Sử dụng các chất kích thích (rượu bia, trà, cà phê, ma túy…) trước khi ngủ làm hưng phấn hệ thần kinh trung ương và dẫn đến tình trạng khó ngủ, mất ngủ.

– Môi trường ô nhiễm, ồn ào, không gian ngủ không thoải mái… cũng là một yếu tố thường gặp làm khiến tình trạng rối loạn giấc ngủ ghé thăm thường xuyên.

– Thói quen ngủ thiếu khoa học (lạm dụng thiết bị điện tử, ăn quá no, tập thể dục muộn, tắm đêm…) cũng là yếu tố dẫn đến tình trạng khó đi vào giấc ngủ.

Một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm, điều trị tăng huyết áp, corticoid… khi sử dụng lâu ngày cũng có thể là yếu tố dẫn đến tình trạng rối loạn giấc ngủ.

Các bệnh lý mạn tính như viêm dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản, tiểu đường, viêm khớp, viêm phế quản, hen suyễn… thường gây những triệu chứng khó chịu, đau đớn dai dẳng vào ban đêm khiến người bệnh rất khó đi vào giấc ngủ, thậm chí mất ngủ.